نكات مهم در مورد خريد سيلوهای فلزی

نوشته جناب آقاي مهندس بهرام بهنام

فروردین 1382

مراحل کار جهت احداث مجموعه سیلوی ذخیره سازی گندم با کندوهای فلزی برای کارخانجات آردسازی دارای سی و دو مرحله به شرح ذیل می‌باشد

1- تحقیق برای شناخت مشخصات فنی و کیفی کلیدی و استانداردها در مورد سیلوها، ماشین آلات و تجهیزات مربوطه پس از گذر از مراحل اولیه همچون خرید و یا تخصیص زمین در مجاورت کارخانه، دریافت مجوزهای لازم و هماهنگی با بانک برای دریافت تسهیلات، بایستی تحقیق کرد که آیا سیلوهای بتنی برای کارخانه مفید است یا سیلوهای فلزی؟ این پرسش اصلی در شروع کار بسیار مهم است. از منظر صاحب یک کارخانه تولید آرد، سیاست های دراز مدت، پرسنل، امکانات مالی موجود و اقلیم منطقه جغرافیایی کارخانه نقش مهمی در پاسخ به این پرسش دارد .در مذاکرات گسترده با مدیران و صاحبان کارخانجات آرد در طول سالیان گذشته، این نتیجه حاصل شد که با وجود دیدگاههای متفاوت در زمینه احداث سیلوی فلزی یا بتنی، میزان عمر سیلو، قیمت روز مصالح مانند سیمان ، فولاد و ... و مدت زمان لازم برای احداث تا بهره‌برداری پروژه تاثیر بسزایی را در انتخاب یکی از گزینه‌های بتنی یا فلزی دارد .
در این زمان قصد ندارم وارد مبحث تفاوتها، نقاط قوت و ضعف هر یک از پروژه‌های فلزی و یا بتنی بشوم و آنها را با هم مقایسه کنم بلکه این امر را به وقت دیگری موکول می‌کنم . فرض را بر این می‌گذاریم پاسخ این پرسش و انتخاب صاحب شرکت، سیلوهای فلزی خواهد بود و حالا به مرحله بعد می‌اندیشیم .

2- مطالعه و تحقیق برای شناسایی سازندگان معتبر سیلوی فلزی
در سال هزاروسیصدوهشتادوچهار با توجه به افزایش تولید گندم و خودکفایی در این امر، نگهداری و دپوی این کالای استراتژیک از اهمیت ویژه‌ای برخودار شد و در این زمینه گامهای مثبتی نیز برداشته شد . به عنوان مثال پیش از آن زمان، دو یا سه شرکت در زمینه سیلوهای فلزی ذخیره غلات بصورت تخصصی در ایران فعالیت می‌کردند اما پاسخگوی نیاز روزافزون متقاضیان احداث سیلو نبودند . پس از گذشت شش سال از آن زمان، حالا یک متقاضی احداث سیلوی فلزی با گزینه‌ها و انتخابهای بسیاری روبروست چرا که در حال حاضر شرکتهای زیادی در این امر مشغول فعالیت در بازار ایران هستند .از طرف دیگر، دور از ذهن نخواهد بود اگر به سیلوی ذخیره گندم در یک کارخانه آرد به عنوان یک ابزارِ کار نگاه کنیم. در آنصورت خواهیم دید که زمان استفاده از آن در طول هفت روز هفته و بیست و چهار ساعت شبانه روز خواهد بود. این بدان معناست که در طول سال و در تمامی ماههای آن یک کارخانه آرد فعال، در حال پر کردن سیلوهای خود و همچنین استفاده همزمان از آن بوده ویا در حال انتقال گندم به کارخانه و اختلاط آنها با هم است . اما برای شخص یا شرکتی که فقط در زمان برداشت محصول(فصل خرید گندم) سیلوی خود را شارژ و در فاصله سه الی چهار ماه آنرا تخلیه می‌کند، اینگونه نیست. به عنوان مثال در کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه، در کنار مزارع غلات سیلوهای ذخیره‌سازی ساخته می‌شود و تقریباً نه ماه از سال بلا استفاده هستند . این توضیح لازم است که به سیلوهای مورد استفاده در کارخانجات آرد "سیلوهای صنعتی " گفته می‌شود که نیازمند تجهیزات صنعتی نیز هست اما سیلوهایی که در مزارع و یا در نزدیکی آنها ساخته می‌شود، "سیلوهای کشاورزی" نامیده که از سازه، امکانات و تجهیزات سبکتری در آنها استفاده می‌شود . با توجه به توضیحات فوق اهمیت سیلوی فلزی کارخانه آرد و اینکه مخصوص استفاده در شرایط کاری سخت کارخانه آرد طراحی و ساخته شده باشد، مشخص می‌گردد . یکی از روش‌های پیشنهادی و متعارف شناسایی سازنده معتبر سیلوی فلزی، نگاهی به پروژه‌های انجام شده قبلی آن در ایران است. پرس و جو از همکاران صنعت آرد و یا سیلوداران در زمینه پیشینه یک سیلوساز در ایران یکی از آسانترین روش هاست. بدیهی است میزان حضور یک سازنده در بازار و سهم او از پروژه‌های انجام شده و به بهره‌برداری رسیده، نشان دهنده اعتبار آن شرکت در این مطالعه و تحقیق است

3- درخواست بازدید از فروشندگان سیلو از محل پروژه و یا ارسال نقشه زمین و محوطه برای ایشان جهت ارائه راه‌حل اجرایی و پیشنهاد
در این مرحله فروشنده‌ای که توانایی ارسال پرسنل مهندسی آموزش دیده به محل پروژه مشتری را داشته باشد در اولویت قرار می‌گیرد. فروشنده سیلویی که نتواند و یا نخواهد برای بازدید از محل پروژه و درک کامل موقعیت زمین به آنجا مراجعه کند و وقت کافی برای آن صرف کند، قطعاً نخواهد توانست راه حل اجرایی مناسبی ارائه نماید و پیشنهاد قیمتی هم که به متقاضی ارائه می‌کند دارای معایب زیادی خواهد بود. معایبی همچون: عدم هماهنگی ارتفاع سیلوهای پیشنهادی با ساختمان کارخانه موجود، در نظر نگرفتن درب ورود و خروج کامیونها و تریلی‌ها و فضای نامناسب برای دور زدن آنها در محوطه و ایجاد اختلال حرکت در زمان خرید گندم، مکان نامناسب برای قراردادن برج کار و جک تخلیه کامیون به دلیل عدم شناخت اقلیم محل پروژه (در نظر نگرفتن جهت بادهای فصلی) و یا مکان نادرست سیلوی صادرات گندم و ...

4- درخواست پیشنهاد قیمت به‌همراه مشخصات فنی کامل و نقشه های اولیه شامل: دیاگرام چرخش مواد و چیدمان کندوها
در هنگام دریافت قیمت از یک فروشنده سیلو می‌بایست تمامی جزئیات فنی در پیشنهاد قیمت قید شده باشد و نقشه‌های خوانا و گویا در زمینه نحوه چینش کندوها (پلان) با توجه به ابعاد درست و دقیق زمین محل پروژه و همچنین نحوه چرخش گندم در سیلوها (دیاگرام) ضمیمه پیشنهاد قیمت باشد. به عنوان مثال در برخی از پروژه‌ها نیاز به طراحی یک بالابر کاسه‌ای گندم اضافه جهت تخلیه گندم همزمان با دریافت گندم از حفره تخلیه وجود دارد. یا در بعضی از کارخانجات گندم قبل از ورود به کندو می‌بایست از یک بوجاری اولیه با ظرفیت بالا عبور داده شده باشد تا فضولات درشت آن جداسازی گردد.

5- مقایسه پیشنهادهای رسیده از نظر: رعایت استانداردها، مشخصات فنی، کیفیت و کمیت مواد اولیه سیلوها و تجهیزات و قیمت
این مرحله یکی از سخت‌ترین و پیچیده‌ترین مراحل خرید سیلوی فلزی است. مرحله‌ای که اگر به درستی بررسی گردد، تمامی موارد ضروری و مورد نیاز یک پروژه سیلوی قابل اعتماد را در خود جای می‌دهد. در صورتی که تعداد، قطر، ارتفاع بدنه و حجم هر کندو در پیشنهاد قیمتهای دو شرکت سیلوساز برابر باشند، میتوان آنها را با هم مقایسه کرد. در این مقایسه نباید تنها به قیمت تمام شده برای هر تن اکتفا کرد. آخرین استاندارد ایران در زمینه ساخت سیلوها، استاندارد شماره دوهزاروهشتصد ویرایش سه است که ترجمه انگلیسی آن نیز توسط "مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن/ وزارت مسکن و شهرسازی" منتشر شده و می‌باید سازنده قبل از ارائه پیشنهاد قیمت این کتاب و همچنین "مقررات ملی ساختمان ایران / مبحث ششم / بارهای وارد بر ساختمان" را کاملاً مطالعه و ضرایب لازم را در محاسبات ضخامت فولاد به کار رفته در بدنه و ستونهای کندوها اعمال کرده باشد. در کنار استاندارد اجباری دوهزاروهشتصد- سه ایران، استاندارد (DIN) آلمان و یا (ANSI) آمریکا توسط سازندگان سیلوی فلزی در نظر گرفته می شود. در صورتی که از استاندارد آلمان استفاده شده باشد، سازه کمی از لحاظ وزنی سنگین‌تر خواهد شد چون وزن مخصوص (چگالی) غله در این استاندارد بالاتر از استاندارد آمریکا در نظر گرفته شده است. چگالی غله (گندم) در محاسبات، بار برف منطقه جغرافیایی، بیشترین سرعت وزش باد، ضریب شتاب زلزله منطقه پروژه از دیگر ضرایبی است که نقش مهمی در طراحی سیلوهای فلزی ایفا می‌کنند و تاثیر مستقیمی بر وزن سازه خواهند داشت که در مقایسه دو پیشنهاد قیمت می‌بایست یکسان در نظر گرفته شده باشند تا بتوان مقایسه درستی بین آنها انجام داد. در صورت همخوانی استانداردها و ضرایب اجباری در طراحی، وزن فولاد بکار رفته در هر کندو (به کیلوگرم) را می‌توان مشاهده کرد که باید در پیشنهاد قیمت ذکر شده باشد.
نکته جالب اینجاست که قیمت اصلی سیلوی فلزی، قیمت فولاد به کار رفته در آن است و با توجه به میزان پوشش گالوانیزه گرم ورقها و ستونهای سیلو محاسبه می‌شود و مقدار این پوشش گالوانیزه (فلز روی) معمولاً می‌تواند سیصدوپنجاه ، چهارصدوپنجاه و یا ششصد گرم در هر متر مربع باشد که در اکثر مناطق ایران، مقدار گالوانیزه چهارصدوپنجاه گرم در هر متر مربع کافی است. البته ناگفته نماند که این عدد شامل پوشش دو طرف ورق گالوانیزه مخصوص سیلوهاست. مهمترین فاکتور در خورندگی بدنه سیلوهای فلزی میزان اسیدیته هوا می‌باشد نه رطوبت هوا. (هر چه هوای محیط آلوده‌تر و دارای گرد و غبار بیشتری باشد، میزان اسیدیته آن بالاتر است) البته در کنار بنادر، که دارای آب وهوایی با یونهای نمک با خورندگی بسیار بالا می‌باشند بهتر است علاوه بر انتخاب گالوانیزاسیون ششصد گرم در متر مربع از پوششهای رنگ مخصوص نیز استفاده گردد.
اینگونه ورق گالوانیزه گرم می‌بایست به روش "زندزیمیر" تولید شده باشد که بیانگر کیفیت مناسب این ورقهای فولادی با پوشش گالوانیزه جهت ساخت سیلو است. سازندگان معتبر ورق فولادی در اروپا برای سیلوسازان از روش "زندزیمیر" جهت تولید این‌گونه ورقهای سفارشی استفاده می‌کنند تا پوشش گالوانیزه گرم بصورت یکسان و با کیفیتی بالا روی ورق فولاد گرم شده قرار بگیرد تا عمر بالای چهل سال را برای سیلو به ارمغان بیاورد.
پس از پروسه تولید ورق به روش "زندزیمیر" در کارخانه تولید ورق، سیلوسازان معتبر سیلوی فلزی ورق گالوانیزه گرم تولید شده را بصورت آماده خریده و آنرا در پروسه تولید به ورقهای سیلو تبدیل می‌کنند و برخی دیگر از ورق فولاد سیاه استفاده کرده و در پایان پروسه تولید پس از خمکاری، سوراخکاری و کرکره‌ای کردن ورق، آنرا داخل حمام روی، گالوانیزه می‌کنند که روش اول، طبق تجربه بسیار مرغوب‌تر و قابل اعتماد است چون پروسه تولید ورق به روش "زندزیمیر" دارای کیفیتی یکسان در تمامی قسمتهای ورق گالوانیزه است و ما برای سیلوی مناسب نیازمند همین مزیت هستیم. قیمت هر کیلو از این فولاد در جهان همانند قیمت بسیاری از فلزات اساسی، مشخص است و به همین دلیل مشتری سیلوی فلزی پس از مقایسه مقدار فولاد به کار رفته در هر کندو با در دست داشتن مقدار وزن فولاد هر پیشنهاد قیمت میتواند بفهمد که سیلوساز این فولاد را به ازای هر کیلو با چه نرخی برای او محاسبه کرده است. روش محاسبه بدین گونه است که قیمت یک کندو را تقسیم به وزن فولاد بکار رفته در هر کندو می‌کنیم و عدد بدست آمده نرخ هر کیلو فولاد سیلو است (به شرط رعایت یکسان تمامی استانداردهای فوق و استفاده از فولاد گالوانیزه زندزیمیر) از دیگر پارامترهای فنی که باید به آنها توجه کرد، پوشش گالوانیزه ورق سقف و نگهدارنده عمودی (استیفنر)، مقاومت ارتجایی ورق بدنه و نگهدارنده‌های عمودی، پوشش و نوع پیچ و مهره بکار رفته در بدنه و نگهدارنده‌ها است.
پس از بررسی تمامی موارد مهم فوق‌الذکر، حال به بعضی از آیتم‌های مفید برخی از سیلوسازان اشاره می‌کنم:
آب‌بندی افقی و عمودی ورقهای سیلو بوسیله ماستیک مخصوص جهت جلوگیری از ورود آب باران به داخل سیلو و همچنین جلوگیری از خروج گاز ضد عفونی از داخل سیلو به هوای آزاد استفاده از نوعی عایق شبیه فوم و یونولیت مابین لبه سقف و بدنه سیلو جهت جلوگیری از خروج گاز ضد عفونی از داخل سیلو به هوای آزاد استفاده از فن‌های(هواکشهای) کوچک سقفی با موتور اروپایی در برخی از مناطق ایران برای خروج هوای مرطوب بالای سیلو (بین سقف سیلو و گندم) جهت جلوگیری از ماندن رطوبت و شبنم در طول شب در زیر سقف سیلو و زنگ زدن آن از داخل به مرور زمان استفاده از جاروهای مارپیچی اروپایی با کیفیت در کف سیلوها جهت تخلیه الباقی بیست درصد گندمی که درون سیلو باقی می‌ماند و با نیروی گرانش از آن خارج نشده و در کناره‌های دیوارها انباشته می‌شود. با توجه به مشخصات گندمهای ما در ایران، این مقدار غله باقی‌مانده در سیلو حاوی مقدار قابل توجهی گندم ضعیف، خاک و پوسته است که تخلیه آن در پایان موجودی هر کندو از سیلو، بوسیله این جاروها امری بسیار مهم است. در صورتیکه در پیشنهاد قیمت اسمی از شرکت سازنده این جاروهای مارپیچی برده نشده باشد، می‌بایست حتماً از فروشنده نام و کیفیت سازنده و گارانتی آن استعلام گردد چون بعد از نصب و بهره‌برداری پروژه، تعمیر و یا تعویض خرابی‌های احتمالی این مارپیچ‌ها امری دشوار و طاقت فرسا و هزینه‌بر است . استفاده از راهروهای گالوانیزه (CatWalk ) در بالای سیلوها در کنار نقاله‌های زنجیری که دارای نرده محافظ با ارتفاع مناسب باشد سیستم کنترل دمای اتوماتیك کندوها، همراه با نرم‌افزار کنترل حرارت سیلو که نشاندهنده دیاگرام، هشدارها، سنسورهای موجود در هر سیلو و حرارت آن می‌باشد سنسور كنترل سطح حداکثر و حداقل اروپایی دارای استاندارد ATEX ضد انفجار استفاده از فن‌های هوادهی کندوها با موتورهای اروپایی که در صورت نیاز دارای چرخ جهت جابجایی در محوطه می‌باشند سنسورهای امنیتی، سنسور دور شمار، سنسور لغزش تسمه در بالابرها و سنسور اخطار مسدود شدن جریان غله و سنسور گردش زنجیر در نقاله‌ها ضروری است استفاده از بلبرینگهای ساخت شركت SKF و یا FAG در تمامی تجهیزات انتقال دهنده گندم مهم می‌باشد استفاده از الکتروموتور و گیربکس‌های خوشنام اروپایی در بالابرها و نقاله‌ها که دارای خدمات پس از فروش در ایران هم باشند استفاده از لوازم الکتریکی مورد نیاز از قبیل سوئیچها و رله ها با مارکهای معروف و معتبر جهانی در برخی از پروژه‌ها استفاده از کنترل کننده مرکزی تمامی دستگاههای الکتریکی ساخت شرکتهای معتبر اروپایی همانند SIEMENS 6- انتخاب فروشنده سیلو و ماشین آلات و دریافت پیش‌فاکتور
پس از بررسی پیشنهاد قیمتهای رسیده و انتخاب فروشنده سیلو، چانه زنی و حذف و اضافه بعضی از آپشن‌ها نوبت به درخواست پیش فاکتور از فروشنده است. همانطور که میدانید پیشنهاد قیمت فاقد ارزش قانونی برای بانک است، به همین دلیل می‌باید پس از تایید نهایی توسط خریدار، از فروشنده درخواست پیش فاکتور شود. در پیش‌فاکتور مواردی از قبیل: مهر و امضا مجاز، مدت زمان اعتبار آن، نحوه پرداخت و معرفی بانک جهت گشایش اعتبار اسنادی، تعداد کانتینرها، محل تخلیه در نزدیکترین گمرک به مشتری، تعرفه وزارت بازرگانی، استانداردهای استفاده شده در پروسه ساخت حتماً قید گردد.

7- انتخاب مهندسین مشاور با تجربه و معتبر جهت مشاوره، طراحی نقشه‌های اجرایی و نظارت
این انتخاب میتواند از انتخابهای قبلی سازمان غله الگوبرداری شود، چون در سالهای گذشته در مناقصات دولتی جهت سیلوهای فلزی دولتی در مناطق مختلف ایران، مهندسین مشاور خوبی انتخاب شده‌اند که در طول این سالها اعتبار آنها را اضافه کرده و گزینه مناسبی برای مشاوره و طراحی نقشه‌های اجرایی و همچنین نظارت مهندسی در آن برای کارخانجات آرد می‌باشند.

8- اجرای آزمایش مکانیک خاک
از این آزمایش برای سنجش میزان مقاومت خاک زیر سیلوها استفاده می‌شود. در بسیاری از پروژه‌ها دیده‌ایم که ضعیف بودن خاک باعث شده است شمع کوبی یا پیکور جهت تقویت زیرسازی قبل از اجرای فونداسیون سیلوها، هزینه‌هایی بسیار گزافی را به پروژه تحمیل کرده وگاهاً باعث شده کل پروژه به همین دلیل منتفی شود.

9- اخذ وام بانکی
برای گرفتن وام از هر یک از بانکهای ایران می بایست قبل از درخواست، شرکت جهت این کار ثبت شده باشد. چون بانکها به شخص حقوقی برای احداث سیلو وام خواهند داد.

10- دریافت اطلاعات و مشخصات فنی از سازنده سیلو در مورد نیروهای وارده بر پی
این اطلاعات برای طراحی فونداسیون لازم است و جهت استفاده از زمان باید هر چه زودتر از فروشنده درخواست و به مهندسین مشاور ارائه گردد.

11- انتخاب پیمانکار ساختمانی با تجربه و معتبر

12- انتخاب سازنده داخلی برای ماشین آلات و تجهیزات ساخت داخل: مانند تابلو برق، باسکول تریلی، جک تخلیه، سیستم صاعقه‌گیر و ...

13- عقد قرارداد با فروشنده خارجی سیلو و تجهیزات و گشایش اعتبار اسنادی

14- دریافت دفترچه محاسبات و نقشه‌های نصب از سیلوساز و کنترل آنها توسط مهندسین مشاور در داخل این دفترچه که سیلوساز موظف است آنرا ارائه نماید تمامی اطلاعات و نحوه محاسبه بدنه و سقف سیلو و همچنین ضخامت ورقها و ستونها با توجه به استانداردهای اجباری آمده است. مهندسین مشاور با کنترل آنها می‌تواند به نقاط ضعف سیلو قبل از نصب و اجرا پی برده و آنها را به سیلوساز بصورت کتبی ارائه کند تا رفع گردد. با این کار صاحب سیلو با خیالی آسوده سیلوهای خود را مملو از گندم خواهد کرد.

15- تهیه نقشه‌های اجرایی فونداسیون، برج کار و سایر ساختمانها بر اساس داده‌های فروشنده و مقاومت خاک (توسط مهندسین مشاور)

16- گرفتن مجوز ساخت از شهرداری و یا سایر ارگانهای ذیربط

17- آماده سازی محل پروژه و کارگاه ساختمانی

18- گودبرداری و اجرای فونداسیون‌ها و کانال‌ها و غیره

19- اجرای ساختمانها و تاسیسات جانبی و محل باسکول، جک و حفره تخلیه گندم

20- آماده‌سازی مکان مناسب در جوار محل نصب جهت نگهداری مصالح سیلوها، تجهیزات و ابزار نصب جهت سهولت و تسریع در نصب

21- عقد قرارداد با گروه نصب سیلوها و ماشین‌آلات که مورد تایید سازنده باشد اکثر نصاب‌های سیلو فلزی، بر اساس وزن فولاد در هر پروژه قیمت می‌دهند و به همین دلیل وزن کندوها به همراه وزن راهروهای بالای آنها در واحد کیلوگرم، معیار استعلام قیمت از آنها خواهد بود.

داشتن تجربه قبلی با همین سازنده امتیاز ویژه‌ای برای گروه نصب محسوب می‌شود. چون در اینصورت نصاب با تمام زیر و بم سازنده سیلوهای این پروژه آشنایی قبلی دارد. 22- انتخاب ناظر عالیه جهت نصب ماشین‌‌آلات و راه‌اندازی

23- انتخاب مجری کارهای برقی و سیستم صاعقه‌گیر وتهیه لوازم مورد نیاز

24- ترخیص کالا از گمرک و حمل به مکان مورد نظر


برای ترخیص سیلوهای فلزی از گمرک تعرفه چهاردرصد مورد استفاده قرار میگیرد و با داشتن پروانه بهره‌برداری کارخانه آرد و کمی دوندگی اداری، می‌توان از معافیت گمرکی برای این موضوع استفاده نمود. البته منظور از تعرفه چهاردرصد یعنی مبلغ چهار در صد از جمع کل مبلغ پیش فاکتور بعلاوه کرایه حمل که عدد کمی هم نیست. 25- عقد قرارداد با سازنده سیلوها جهت اعزام ناظر عالیه برای نصب سیلوها
تجربه ثابت کرده، بهتر است ناظر عالیه (Supervisor) برای این کار از طرف فروشنده معرفی گردد تا مونتاژ کاملاً مطابق با خواسته فروشنده انجام شود و گارانتی سیلوها و تجهیزات آن حفظ شود.

26- نصب سیلوها، متعلقات، راهروهای بالای سیلوها (گربه رو)بهمراه نظارت عالیه سازنده سیلو

27- نصب ماشین‌آلات و تجهیزات توسط گروه نصب

28- اجرای ارتباطات سسیستم جدید با سیستم موجود


شامل بالابرها و نقاله های جدید جهت انتقال گندم از سیلوها به کارخانه موجود 29- نصب تابلو و تجهیزات برقی

30- انجام کابل ‌کشی، ارتینگ و سیستم صاعقه‌گیر

31- راه‌اندازی آزمایشی دستگاهها و در صورت نیاز رفع عیوب

32- راه اندازی نهایی و تحویل گندم